MEDENİ HUKUK DERS NOTLARIM - 2

 SOSYAL DÜZEN KURALLARI

din, görgü, ahlak ve hukuk kuralları, 

din: Allahın kuralları. yaptırımları manevi.

ahlak: 2 ye ayrılır:subjectif-kenidne karşı-iyi olmalıyım vs kendine yap/objectif-topluma karşı - ör bir fakire para veriyorsun. yaptırımı manevi.

görgü: adabı muhaşeret. yaptırımı manevi.

hukuk kuralları. gücünü devlet gücünden alır. yaptırımı maddir. uymazsak yaptırımları şunlardır : idarii işlemde iptal, suç işlersenceza. borcunu ödemezsen malını paraya çevirir. zarar verirsen tazminat ödetr. 

ahlak, görgü, hukuk değişir, din değişmez.

HUKUK KURALALRININ ÖZELLİKLERİ:

genellik -aynı şartlarda herkese, soyutluk-bir olaya özgü değil, kişilik dışı olma- kişiye özel değil, süreklilik - yürürlüğe girdikten kalkana kadar -istisna bütçe kanunu, maddi yaptırım.

HUKUKUN AMAÇLARI

düzen sağlar, güvenlik, toplumsal barışı , özgürlüğü, toplumsal ihtiyaçları sağlar, eşitlik sağlar, adaleti sağlar. adalet 2 türlü: denkleştirici adalet-herkese aynı vergi - mutlak eşitlik. paylaştırıcı adalet: mali güce göre vergi. mutlak adalet(eşitlik - denkleştirici adalet) doğru olmaz, hukukun amacı mutlak adalet değildir.

HUKUK KURALALRININ YAPTIRIMLARI

5 yaptırımı var: idari işlemde iptal, ceza, tazminat, cebri icra, hükümsüzlük.

idarii işlemde iptal: devlet adına yetki kullananlar da hata yapabilir. Bir idari işlemin mahkemece ortadan kaldırılmasına iptal denir. Ör bir okulun müdürü öğretmene hatalı olarak disiplin cezası verdi. bu cezanın kaldırılmasını sağlayan yaptırımın adı iptal yaptırımıdır. belediyenin kamulaştırma kararı, üniversitede öğrencinin okuldan uzaklaştırılması idari şlemdir.

idare nedir: 2 kısımdır: merkez ve yerinden. merkez bakanlıklar, yerinden belediyeler vs. 

idari işlemler hukuka uygunluk karinesinden faydalanır. yani varsayılan uygun kabul edilir. sen gidip şikayet edince bakılır. idare dava açma süresi 60, vergi mahkemsinde 30 gündür. 

İdari yargı 2 kollu vergi ve idare mahlkemesi. Öğretmen disiplin cezası için idare mahkemesinde dava açar.  2sinin sonraki adımı bölge idare mahkemesi ve son adım danıştaydır. mahkeme iptali kabul ederse ne olur? sanki o işlem hiç yapılmamış gibi geriye döner.

medeni hukuktaki tazminatın idare hukukundaki karşılığı tam yargı davasıdır. tam yargı davası bir tazminat davasıdır ve idareye karşı açılır. mesela belediyenin kepçesi yol açılış sırasında duvarımızı yıktı, idari eylem ve zarar var. Ör bir yere atandın ve 10 

idarenin işlemleri kural niteliğinde olabilir. genelge, yönerge yönetmelik, genel emir, bunlara düzenleyici işlemler denir. idarenin işlemi bireye yönelik olabilir. iptal davası açılır. mesela oy vermedik diye gelip bizim arazimizi kamulaştırıyor. iptal davası.

ceza: adli ve idari 2 ye ayrılır. ceza aknununda suç olarak belirlenen fiillere mahkemenin verdiği cezalar adli cezadır. hakim yok, diğer personel veriyorsa idari ceza denir. istisnalar: trafik cezasına itiraz için 15 gün içinde bulunduğun yerdeki sulh ceza hakimliğine itiraz edersin.

Anayasa: idare, kişiyi özgürlüğünden mahrum bırakacak ceza uygulayamaz. hapis cezası sadece mahkemededir. adli ceza 2 türlü. hapis ve para. adli hapis cezası 2 türlü ağırlaştırılmış müebbed hapis, müebbet hapis, süreli hapis. müebbedde iyi halli olursan koşullu salıveriliyorsun. ağırlaştırılmış müebbedde 30 yıldır. birdn fazla ağırlaştırılmış müebbedde 36 yıldır. ağırlaştrılmış şartlar: tek kişik koğuş, günde 1 saat açık hava, 15 günde bir 1 on dakika belli kişilerle konuşabilir. 15 günde bir görüş vardır. asla ceza infaz kurumu dışında çalıştırılamaz. 

müebbedde 24 yıl sonra koşullu salıverilirsin. 

süreli hapis cezaları en az 1 ay en çok 20 yıl olur.1 yıldan az olana KISA SÜRELİ HAPİS CEZASI denir.  hapis cezaları paraya çevrilebilir 5 günle 730 gün arasında 20 ila 100tl arasında maddi durumuna göre bir rakamla çarpılarak çevrilir, takside bölünür. paran yoksa hapse giriyorsun.

idari cezalar: disiplin cezaları ve diğer cezalar. uyarma, kınama, aylıktan kesme statü cezalarıdır, belli statüdekilere uygulanır mesela mamurlara. memurluk yasasında belirtilir. Diğer cezalar: trafik para cezası(tarfik kanunu), iş yeri kapatma cezası, meslekten me cezası. 

hukukumuzda kısas, idam, genel müsadere(el koyma) yoktur(özel müsadere vardır, ör suç işleyen kişinin suçta kullandığı bıçağa el konulur).

TAZMİNAT

hukuka aykırı davranış nedeniyle ortaya çıkan zararı karşılamak. aynen de nakden de olabilir örn kalemimi kırdı, kalem alıp verebilir veya parasını verebilir. 

MADDİ MANEVİ

adamın mak varlığında eksilme olursa maddi, acı elem keder manevi.

süresi 1 yıldır. talep şarttır.

CEBRİ İCRA: zorla yerine getirmek demektir. borcunu ödemeyenin devlet gücüyle ödettirilmesidir. 2 tülüdür ilamlı-mahkeme kararıyla, ilamsız- icra dairesi yoluyla.

HÜKÜMSÜZLÜK

hukuki işlemin geçersiz sayılması. 3 türlü. yokluk, butlan, tek taraflı bağlamazlık. 

bir şeye hukuki ilem demek için 2 şart: irade beyanı ve hukuki sonuç doğurması. Bu 2 şarta kurucu    unsur denir.

YOKLUK: kurucu unsur yoksa hiç doğmamış kabul edilir. Bebek hiç doğmadı, dünyaya gelmedi. ör imam nikahıyla evlilik. 2 şartı var,2 karşı cins olacak, bunlar evet diye irade beyanı yapacak, bir de nikah memuru olacak. Ya da boşanma, kaymakakm boşuyor, olmaz, hakim boşamalı. kurucu unsur eksik, yokluktur.

BUTLAN: 2 türlüdür:mutlak ve nispi butlan. (kesin hükümsüzlük ve iptal edilebilirlik): kurucu unsurlar var ama işlemi geçersiz kılan sebepler vardır. hiç düzeltilemezse mutlak, şikayete bağlı ise nispidir, nispi kişiye bağlı geçersizliktir. Nispi butlanda süre 1 yıldır. şikayet gelmezse geçerli olur. 

mutlak: ayırt etme gücü olmaması(akıl hastasının evliliği), emredici hükümlere aykırılık(alt soyla evlenemez, kardeşi, yeğeniyle evlenemez, boşandın eşinin üst soyuyla evlenemezsin, örneğin evli adamın yaptığı evlilik), kamu düzenine aykırılık(uyuşturucu alım satım söleşmesi), kişilik haklarına aykırılık(bir çalışan ömür boyu çalışacağım, organımı satacağım), ahlaka aykırılık, konusu imkansız sözleşme(cennette arsa satışı), muvazalı sözleşme(hukuku kandırma, hüküm ve sonuç doğrumayan işlem yapma. ör çok borcum var, icradan korumak için mallarımı arkadaşıma satış gösteriyorum). (kızlara mal kalmasın diye oğluna mal vermek muvazadır. devir niyeti yoksa mutlak muvaza, devir niyeti varsa nispi muvaza denir. para transferi ikisnde de yok.) mutlak butlan zaman aşımı yok, hakim resen dikkate alır, herkes ileri sürebilir.

mutlak butlan ör deli ile evliliğin bitmesi, mahkeme karar veriyor.

nispi: hata-yanılma(miktarda hata ör 10 ton yerine yüz ton olmuş), hile-aldatma(aldatma:bileziği altın diye satar ama bilezik altın değil), korku-ikrah(tehdit: zorla senet imzalatmıştır), gabin-aşırı yararlanma(gabin: bir kişinin tecrübesizliğinden veya zor durumda kalmasından yararlanmak, gabinde bir de 5 yıllık bir süre var), ayırt etme gücünden geçici yoksunluk(hipnoz, sarhoş veya ilaç aldın aklın başında değil) . süremiz 1 yıl. 

TEK TARAFLI BAĞLAMAZLIK (ASKIDA HÜKÜMSÜZLÜK)

sözleşmenin gerçekleşmesi için bir onay bekleniyor, onaylanırsa geçerli, yoksa geçersiz. bu sırada aaskıda bekliyor. bu işler, SINIRLI EHLİYETSİZLERİN İŞLERİdir.

SINIRLI EHLİYETSİZLER: 2 grup: ayırt etme gücü olan çocuklar(16 yaşında genç), ayırt etme gücü olan kısıtlılar(adam kumarbaz, karısı mahkemeye başvurmuş, fiil ehliyetini kaldırmış, kendisi adama vasi olmuş   veya şirket sahibi yetki vermeden tatile çıkmış, döndüğünde yapılan işlemlere onay vermezse işlemler geçersizdir). 

ORTAK KONUT: karı kocanın birlikte yaşadığı ev. Birisi tek taraflı evi satarsa bu işlem tek taraflı bağlamazlık olur.

HUKUK ÇEŞİTLERİ

4 çeşit, pozitif, mevzuu,tarihi, doğal.

pozitif(yürürlükte-müspet-var olan hukuk) yazılı/yazısız bütün hukuk.

mevzu (mevzuat) hukuk: yazılı hukuk

tarihi: kaldırılmış hukuk

doğal(tabi) hukuk: olması gereken hukuk

HUKUK ANLAMLARI

emredici,tanımlayıcı, yedek

emredici: aksine işlme yapılması mümkün olmayan kurallar. "yapılamaz, edilemez."

tanımlayıcı: tanım cümlesi olan kurallardır. "yerleşim yeri.... dir."

yedek: 2 tiptir: tamamlayıcı, yorumlayıcı. tamamlayıcı: sözleşmelerde eksik kalan yerleri tamamlar. 

tamamlayıcı: sözleşmedeki açıkları kapar. genellikle " sözleşmede aksi belirtilmemişse, aksine işlem yapılmamışsa" ifadeleri ile anlatılır. ör sözleşmede aksi yoksa belirlenen faiz yıllık olarak ödenir.

yorumlayıcı: sözleşemde birden fazla anlama gelen kelimeleri açıklar. ay başı, ay ortası gibi ifadeler. ör aybaşı ayın 1i, ayın ortası 15i anlaşılır. ay sonu hangi ay ise o ayın son günü anlaşılır. şundan şu anlaşılır diyorsa yorumlayıcıdır. 

CEZA HUKUKU

SUÇUN UNSURLARI

Kanunilik/maddi,manevi unsur/hukuka aykırılık

kanunilik: kanunda tanımı olmalı. tanımına bire bir uygun olmalı. tipiklik. idare ceza yaratmaz. kıyas olmaz. hümanizm, insancıl olmalı. 

maddi unsurlar: dış dünyayla alakalı şeyler. 3 kısımdır, hareket, sonuç, sebep-sonuç ilgisi.

hareket: düşüncede kalması yetmez, harekete dönüşmeli. 2 tür :icrai, ihmali hareket. icrai:silahı çekip ateş ettin. ihmali: doktorun hastayı tedavi etmemsi, memurun suçu bildirmemesi, ihmali harekettir. sonuç: hareketin dış dünyada meydana getirdiği değişiklik. istisna: hakarette sonuç yok, sebep yeterli. sebep-sonuç ilgisi: mesela adama ateş ettin, yolda giderken trafik kazası oldu, adam öldü. adam öldürmeden değil, teşebbüsten yargılanırsın. 

manevi unsurlar: iç dünyamızla alakalı, aklından geçen, niyetidir. 2 tip: kast ve taksir. kast: bilerek ve isteyerek yapmak. taksir: suç olduğunu biliyor ama sonucunu öngörmüyor. Ör trafik kazaları.  

hukuka aykırılık: Bunlar suçu kaldırır.

meşru müdafa: kendini koruyorsun

kanun hükmünü yerin egetirmek.: ör trafik polisi aracı çekiyor. icra müdürü: kapıyı açıp giriyor. 

hakkın kulalnımı: ör birini şikayet ediyorsun.

ilgilinin rızası. bahçeden meyve toplayabilirsin dedi, sonra birinden şikayetçi oldu. 15 yaş altı ilişkide rızası olsa bile suçtur.

KUSURLULUĞU ETKİLEYEN HALLER

Akıl hastalığı: yaptığının anlam ve önemini bilmediği için yaptığı suç değil. güvenlik tedbiri uygulanır. 

yaş küçüklüğü : <12,12-15,15-18,=> 12 yaşını doldurmayan birine ceza verilmez, güvenlik tedbiri uygulanır. 12-15=> ayırt etme gücü oluşmu mu ona bakıyor. oluşmuşmamışsa ceza vermiyor. 12 gibi. OLUŞMUŞSA İNDİRİMLİ CEZA VERİRLİ. 15-18=> indirimli ceza verilir. 18 yaş üstü tam ceza alır.

sağır ve dilsizde 15 yaş altı ceza verilmez. 21 yaşından sonra tam ceza alırlar.

alkol ve uyşturucu madde tesiri altında olanlar. şuna bak: kişi kendi rızasıyla mı bu maddeyi kullandı? kendi rızası yoksa, indirili ceza.

ANAYASAL ESASLAR

geçmişe yürüme: bir ceza bir kişinin lehine ise geçmişe yürü aleyhine ise yürümez.

bir şey kanunda suç değilse kimse ceza veremez

ceza ve güvenlik tedbirleri meclisle konur.

CEZA YARGILAMA SÜRECİ

Soruşturma, kovuşturma, infaz.

soruşturma: suç şüphesinin öğrenilmesinden iddanamenin mahkemece kabulüne kadar. ceza davası açılmadan önceki süreç

mağdur adli kolluğa(polis, savcı) şikayet eder. polis savcılığa bildirir. savcılık iddaname hazırlayıp kamı davası açabilir veya takipsizlik kararı verebilir. 

cumhuriyet savcısı yapar. 

şüpheli: suç şüphesi altındaki kişi. 

müdafi: şüpheli ve sanığın ceza mahkemelerinde savunmasını yapan avukatı.

vekil: suçtan zarar gören kişiyi ceza mahkemesinde temisl eden kişi.

kovuşturma: ceza davasının başlamasından hükmün kesinleşmesine kadarki süre.iddanamenin kabulünden hükmün kesinleşmesine kadarki süre. yargılamanın yapıldığı süredir.yargılamayı mahkeme yapar.

ilk derece tek hakim, istinaf 3 hakim, temyiz 5 hakimlidir.

ilk derece kesin değilse ve itiraz edilmişse istinafa gider. bolge adliye mahkemesi ya nar ya bozup kendi tekrar yargılama yapar. çıkanarar kesin değilse ve itiraz edildiyse temyize gider. burası yargıtay ceza mahkemeleridir. üst mahkemeye götürmeye olağan kanun yolu diyoruz. istinaf, temyiz birer kanun yoludur.  yargılamada suç şüphelisine sanık dyoruz.

adam ya berat eder ya hüküm giyer. berat ise dava düşer. hüküm giyerse infaz aşaması başlar. yargı biter, adalet bakanlığına devrolur. yargılamanın bitip cezanın kesinleşmesinden sonra suçlunun belli şekillerde cezalandırılmasıdır. kişi artık     hükümlü  olmuştur.     

VERGİ HUKUKU

Kamu hukukudur, devletinegemenliğini gösterir. 

vergi devletin halktan karşılıksız topladığı  paradır. sadece parayla olur. harcın farkı, harç bir hizmet karşılığı alınır. 

RESİM: devletin verdiği izin ve yetkiler için alınır.

PARAFİSLAL GELİR: oda gibi yerlere üyelik aidatları

VERGİYE HAKİM OLAN İLKELER

Kanunilik, genellik, adalet. 

Kanunilik: vergi koyma kaldırma yetkisi meclistedir. (yukarı aşaüı oranları cumhurbaşkanı ayarlar ama vergi getiremez)

genellik: herkesten alınır.

adalet: mali güce göre vergilendirme. 

VERGİ TÜRLERİ

2 tip, doğrudan, dolaylı. 

doğrudan vergi: mali güce göre alınır, paylaştırıcı, dağıtıcı adalet. 2 tiptir: gelir üzeriden alınan vergiler:gelir, kurumlar vergisi. servet üzerinden alınan vergiler: emlak, motorlu taşıt, veraset ve intikal vergisi.(MURİS: ölen kişi, ölümden sonra veraset ilamı çıkartıyoruz, noterden veya sulh hukuk mahkemesinden de olur. miras üzrindeki hak sahiplerini ve hisselerini gösteriyor. yerleşim yerindeki vergi dairesine gidip bir seferlik vergiyi ödüyorsun. ,)

dolaylı vergi: KDV, özel tüketim (lüks, sigara alkol, benzin),özel iletişim, şans oyunları.

VEGİLENDİRME SÜRECİ 4T İLE ANLATILIR

TArh, tebliğ, tahakkuk, tahsil.  önce vergi doğuran olay olur. 

tarh: vergi miktarı hesaplanır. vergi oranları : MATRAH

tebliğ: ilgiliye tebliğ edilir.

tahhakkuködenebilir olma

tahsil: alınma

KİŞİLER HUKUKU

ad değiştirilmesi haklı sebeplerle sadece mahkeme kararıyla olur. kanun içi boşluk: sebepleri tek tek saymamıştır, hakime bırakmıştır.

müstear ad = mahlas: edebiyatta, eleştirilerden korunmak için kendi seçtiği isim.

lakap: başkaları tarafından konan bir isimdir. 

AİLE HUKUKU

nişanlanma: evlenme vaadidir. resmi şekle tabi değildir.

boşanma: mahkeme kararıyla olur. bozucu yenilik doğuran haktır.

vesayet bir kamu hizmetidir.

kayyum: mahkeme kararı ile atanır. 

MİRAS HUKUKU

mal varlığı mirasına TEREKE denir.

yasal mirasçı: kanunla sayıanlar. kimse yoksa devlet.

atanmış mirasçı:  irademizle belirlediğimiz mirasçı. vasiyetname ve miras sözleşmesiyle olur.

miras sözleşmesi farkı: 2 tarflıdır, vasiyetname tek tarflıdır. 15 yaşını tamamlayan vasiyetname hazırlar, isterse yırtar atar. miras sözleşmesi ergen ayırt edebilen olmalı, istediği  zaman iptal edemez.

SAKLI PAY: istemesen de hısımlarına vermek zorunda olduğun pay.

EŞYA HUKUKU

bir şeyin eşy aolması için maddi, parasal değeri olan, insan vücuduna ait olmaması, sınırlandırılabilmesi lazım. uzay eşya olamaz. taşınabilir/taşınamaz menkul/gayrimenkul olabilir. 

eşya üzerinde tam yetki veren haklara mülkiyet diyoruz. oturabilirim, kiraya verebilirim, satabilirim. bu 3 hak bir arada.

SINIRLI AYNİ HAK: 3 haktan bazıları. ör irtifak: kullanma, tasarruf: rehin hakkı, 

ZİLLİYET: zilyetlik: kişinin o eşyayı fiili olarak o anda elinde bulundurması. arabamı otoparka bıraktım, zilyeti otoparkişletmesidir. 

TAPU SİCİLİ: taşınmazların hak sahipliğini kaydeden devlet memurları tarafından tutualn defterlere tapu sicili diyoruz.

gayrimenkuller sadece tapuda resmi yazılı sözleşmeyle el değiştirir.

KİŞİLER HUKUKU

KİŞİ: hak ve borç sahibi olabilen varlıklara verilen ad. 2 tip var: gerçek ve tüzel. insanlar geçek kişilerdir. diğerleri tüzel kişi. 2 gruptur dernekler ve vakıflar. şirketler ticaret hukukunda incelenir.

hak ehliyeti: ana rahmine düştüğü anda başlar ancak kişi olmak şartıyla.

kişilik tam ve sağ doğmakla başlar.

kişi olmak: tam ve sağ doğmak. Tam doğmak, çocuğun anadan ayrılmış olması. Sağ doğmak: 1 saniye bile nefes alması, bunun belgelenmesi yeterli. mirasçı olur, onun mirasçıları da olur. sağ ve tam doğan çocuklar bildirilmek zorundadır. bildirdiğimiz ve çocuğun kaydının yapıldığı deftere doğum kütüğü denir. 

bildirim süresi: türkiyede 1 ay, yurtdışında 60 gün. 

KİŞİLİĞİN BİTİMİ: ölümle biter. ceste yoksa ispatı için karinelere başvurulur. Ölüm belgesi alırsın. 

karine: bilinen bir olaydan bilinmeyen bir sonuç çıkarmaktır. ör bir kadın boşandıktan 300 gün içinde doğan çocuk, boşandığı eşinden sayılır. 3 tip karine var: ölüm, birlikte ölüm  ve gaiplik karinesi. 

ölüm karinesi adi bir karinedir, aksi ispatlanabilir, kesin değil. annelik karinesi kesindir, çocuğu doğuran annesidir. Mülki amir karar verir.

BİRLİKTE ÖLÜM KARİNESİ: aynı anda ölenler birbirine mirasçı olamaz. 

GAİPLİK KARİNESİ : karar mahkemeden çıkar. (diğerleri  idari karar). çekişmesiz olduğu için sulh hukuk bakar. gaiplikte evlilik kendiliğinden bitmez. 

KİŞİLİĞİ SONA ERDİREN 4 DURUM

ölüm, ülüm karineleri ve gaiplik

ölüm: hukuki bir olaydır. kişilik hakları sona erer, malvarlığı mirsçılarına geçer.

ölümün bildirilme süresi 10 gündür.

ÖLÜM KARİNESİ: kişi, ölümüne kesi bakılan bir olayla ortadan kayboluyor. sel felaketinde adamı alıp denize götürüyor, maden çöküyor, ceset yok. süre yok ahlaki süre. kişinin kütüğünün bulunduğu yerin en büyük idari makamı ilçeyse kaymakam ilse vali. o nüfus müdürlüğüne söyler, onlar araştırma yapar. mülki amir kararıyla öldü kaydı düşülür. kesin bir karine değil. adam çıkıp gelebilir. bir olay sonucu olur.

GAİPLİK 2 TÜR: ölüm tehlikesi içinde kaybolma, uzun süre haber alamama. 

ölüm teh.iç.kayb: bir olay yok, ceset yok. 1 yıl beklemek şart. 

uzun süre haber alamama: son haber almadan 5yıl bekle. 

hakim resmi ilan veriyor. ilanın süresi 6 ay. çıkmazsa 2. ilan veriri, süresi 6 ay ama beklemek zorunda değil. mirası hemen vermez teminat ister. 200 bin liralık evi kullanmak istersen 200b liralık teminat göster. 1. durumda 5, 2. durumda 15 yıl bekletmek zorundasın. 

gaip 100 yaşına geldiyse ölü kabul edilir.

gaiplikte evlilik kendiliğinden bitmez . eşi gaiplik veya evliliğin bitmesi mahkemesi açmak zorunda. 

KİŞİNİN EHLİYETLERİ

hak ve fiil ehliyeti

hak: kişinin hak ve borçlara sahip olmasıdır. çaba sarfetmez. babadan mal veya borç kalabilir. tam ve sağ doğmak şartıyla ana rahmine düşünce başlar. Ör beş aylık hamile kadının kocası ölünce çocuğu da mirastan  hak sahibi olur, canlı doğmak şartıyla. 

fiil: kişinin kendi fiil ve işlemleriyle lehine haklar, aleyhine borçlar yaratabilmesidir. 3 aşrtı var: ergin(reşit) olmak. 18 yaşından büyük istisnası erken ergenlik, evlenirken 17 yaşında veli izniyle evlenirsen ergen kabul ediyor, 16 yaşını bitiren kadın erkek hamilelik gibi bir zorunluluk varsa mahkemeye başvurup evlenebilir, evlenince tam ergin olur. mümeyyiz(ayırt edebilir) örneğin deli ise 50 yaındada olsa sözleşme yapamaz olup kısıtlı olmamak.

kazai rüşt: özel bir ihtiyaç nedeniyle 16 yaşında mahkemeye başvurup rüştünü alabilirsin. ör kpssde iyi puan aldın, velinden izin aldın. mahkemeye başvurup rüştünü alıp memur olabilirsin. bunlar ergin olmaninn 2 alternatif yolu evlilik ve mahkeme.

kısıtlı olma: alkol, uyuşturucu nedeniyle mahkeme kararıyla fiil ehliyeti elimizden alınması. vai atıyor, her şey vasi iznine tabi. hatta bazı şeyler vasi izin verse de olmuyor. 

FİİL EHLİYETİNİN ŞARTLARI

ayırt etme gücüne sahip olmak: bir kimsenin doğruyu ve yanlışı ayırt edebillmesidir. ayırt etme gücünü ortadan kaldıran sebepler nelerdir? 

akıl hastalığı / akıl zayıflığı

yaş küçüklüğü

sarhoşluk

buna benzer sebepler (hüküm içi boşluk, hakime yetki vermiş, hakime anlat.)

yapılan işlem geçersiz, bunlar tam ehliyetsizler.

ERGİN OLMAK - REŞİT OLMAK

olağan erginlik: 18 yaş.

erken erginlik: 2 türü var: evlilik ve kazai rüşt-mahkeme yoluyla erginlik

evlilik yoluyla: 2 türü var: olağan/olağanüstü

normal evlenme yaşı 17 dir. 17 yaşında veli izniyle evlenirsin (veli izni olmasa da mahkeme yoluyla izni aşabilirsin). 16 yaşında da birlikte yaşama, hamilelik giib nedenlerle evlenince kanun kişiyi ergin yapar. neden? artık bağımsız bir hayat yaşıyorsun resmi işlerde vb sıkıntı yaşama diye. sebep ileri sürmek gerekir, mahkeme kararı ile evlenirsin. oy verebilir mi? sürücü ehliyeti alabilir mi hayır. oy vermek için 18 yaş sınırı var. kendine perde alabilir, beyaz eşya alabilir vb. mahkemeye ergin olmak için değil evlenmek için başvururuz, evlenince ergin oluruz.

KAZAİ RÜŞT: YARGISAL ERGİNLİK: 

15 yaşını doldurmuş olacak. bir sebep olacak. veli onayı(veli yoksa vesayet daireleri onayı), mahkeme kararı, sulh hukuk. ör bir çocuk babası ile perde dükkanı işletirken babası ölüyor, çocuk işlerin nasıl gittiğinibiliyor, onun işletmesi lazım, mahkeme kararı ile ergin olur. sporcular da dava açar, sağlık meslek lisesi bitirenler sınavdan puan alıp memur olmak için başvuru yapabiliyorlardı. 

KISITLI OLAMAMaK: kısıt, fiil ehliyetini elinden almak . ergenler kısıtlanır. çocuklar zaten kısıtlı gibi yaşar. yaş küçklüğü bir kısıtlılık sebebi değildir. sağlık raporu gerekli. akıl hastalığı, akıl zayıflığı, savurganlık (ör kumarbazlık, aileyi fakirleştiriyor), alkol ve madde bağımlılığı, kötü yaşam(nerde akşam orda sabah), kötü idare, 1 yıl ve üzeri hapis, istek üzerine: kısıtlılık, yaşlılık, ağır hastalık, sakatlık, tecrübesizlik, ör ben yaşlıyım, bana vasi atansın, ben kandırılabilirim, işlere sahip çıksın diyebilirsin.

FİİL EHLİYETİNE GÖRE KİŞİLERİN SINFLANDIRILMASI

4 grup: tam ehliyetliler/tam ehliyetsizler/sınırlı ehliyetliler/sınırlı ehliyetsizler

tam ehliyetliler: her şeyi yapabilirler. yırt etme gücü var, ergin, kısıtlanmamış. (fiil ehliyeti olan). hukuki işlem ve haksız fiil ehliyeti tamdır.

tam ehliyetsizler: hiç bir şey yapamazlar sorumlulukalrı nerdeyse yoktur. ayırt etme gücü yoktur. miras kalabilir, hak ehliyeti sonucudur. kendi davranışıyla hak ya da borç üretemezler. 3 yaşında çocuk veya 40 yaşında deli olabilir. velisi izin verse de sözleşme geçerli olmaz. hukuki ve haksiz fiil ehliyeti yoktur. tek istisnası borçlar hukukundaki hakkaniyet sorumluluğudur. ailesinin ödeme gücü varsa aileden talep edebiliriz. 

sınırlı ehliyetliler tam ehliyetli birine mahkeme tarafından danışman atandı diyelim.